Dubai’de Yaşam
Geçen yazılarımdan birinde Dubai’de nasıl oturum vizesi alınacağından bahsetmiştim. Bugün de geldikten sonrasından biraz bahsedeceğim.
İşverenin sağladığı olanaklar
Çoğu işyerinin sunduğu olanakların bazıları özel sağlık sigortası, barınma, yol-yemek ücretleri ve yıllık uçak bileti. Ancak çoğu işveren sağlık sigortası hariç bunları size sunmak yerine ayrı maaş kalemleri olarak bankanıza para olarak yatırıyor. Bu maaş kalemleri iş sözleşmenizde de yazıyor. Özel sağlık sigortaları kapsamları table of benefits olarak inceleyebilirsiniz. Sağlık sigortaları çeşit çeşit. Bazılarının kapsamları dar. Bazıları göz, diş kapsamıyormuş mesela. Sağlık hizmetleri kullanılacağı zaman sigortanın size gönderdiği kurum listesine bakıp kurum seçiyorsunuz. Bunların çoğu özel hastane ve klinik. Devlet kurumları da var anladığım kadarıyla ancak onlar da özeller gibi ücretli. Ancak sanırım çok daha ucuz. Ancak özel sağlık sigortanız varsa çok cüzi katılım payları ödeyerek anlaşmalı özel kurumlardan hizmet alabiliyorsunuz. Bazı hizmetler reimbursement(geri ödeme) kapsamında olabiliyor. Yani siz ödüyorsunuz sonra faturayı sigortaya gönderiyorsunuz. Onlar sizin hesabınıza yatırıyor. Yıllık izinler 30 gün. Ve ilk seneden itibaren kullanabiliyorsunuz.
Aileye sponsorluk
Ailenize sponsor olarak oturum alabiliyorsunuz. Bunun için tek şart maaşınızın 3-4 bin dirhemin üstünde olması. Gerisi kendi oturum sürecinizle aynı. Önce turist vizesi sponsor vizesine çevriliyor. Sonra sağlık kontrolleri yapılıyor. Kimlik kartı için parmak izi veriliyor. Sağlık kontrollerinden sonra sağlık sigortası yapılması zorunlu diye duymuştum ancak oturum süreci boyunca kimse sormadı. Belki sistemden görebiliyorlardır bilmiyorum. Sonra pasaportlara oturum basılıyor ve kimlikler geliyor. Ailenize gelen vize de kendinizinki gibi iki yıllık oluyor. Eşlere bazen bir yıl da çıkabiliyormuş diye duymuştum. Vize bitince yurt içinde kalacaksanız günü gününe yenilemeniz gerekmiyor bir süre size süre tanıyabiliyorlar. Ailenize de sağlık sigortası yapıyorsanız maaşınız belli bir miktarın altındaysa daha düşük alternatifler sunuyorlar. Maaşınız yüksekse de belli bir miktar ve üzeri sigortaları edinebiliyorsunuz. Gerisi üstte anlattığım gibi. Anlaşmalı özel kurumlardan hizmet alabiliyorsunuz. Sigortalar genellikle bir yıllık yapılıyor.
Ev kiralama
Ev tuttuğunuz zaman yaptığınız kontratı yine ilgili devlet kurumuna gönderiyorsunuz. Burada tüm kontratlar devlet denetimizde. Ejari deniliyor kira kontratına. Burada kira ücretleri yıllık söyleniliyor genellikle. Aylık ödeme imkanı da mevcutken çoğunluk daha indirimli olsun diye 2, 3, 4 veya 6 aylık ödemeler yapıyor. Hatta yıllık ödeme yapanlar da mevcut. Ancak ödemeyi yıllık sözleşme sürecinde garantilemenizi istiyorlar. Bunun için kaç ay kira ödeyecekseniz bir yıllık çek imzalayıp veriyorsunuz. Mesela iki ayda bir ödeyecekseniz 6 tane çek imzalayıp veriyorsunuz. Sonra kira ödemiyorsunuz. Zamanı gelince hesabınızdan para kesiliyor. Çek defterleriniz banka hesabı açtığınızda banka tarafından veriliyor. Banka hesabı açmanız için kimliğinizin gelmesi gerekiyor. Eve geri dönersek emlakçı, depozito işlemleri Türkiye’deki gibi. Ancak ben emlakçı ücreti istemeyen çok yere denk geldim. Depozitoyu da bazı yerler çek olarak alıyor gerekmediğinde de sizden çekmeyebiliyorlar. Bazı yerler bir ay kadar ekstra ücretsiz hak verip bir çeşit indirim yapabiliyor. Dubai’de mahallelere göre kira ücretleri var. Villalar da var ama ortalama maaş alan işçiler apartman dairelerinde oturuyor. Apartmanların çoğunluğu yeni binalar. Daireler çoğunlukla küçük. Çoğu apartmanlarda ücretsiz kapalı araba parkı, güvenlik, tamir hizmetleri, spor salonu, açık havuz, çocuk parkı mevcut.
Faturalar
Elektrik, su ve klima faturaları birleşik olarak Dewa isimli kurumdan geliyor. Türkiye’deki kış aylarındaki ısınma giderleri gibi orada da yaz aylarında klima kullanımı arttığı için yazın faturalar daha fazla geliyor. Ocak kullanımı için çok cüzi bir gaz ödüyorsunuz o bana 6 ayda bir geldi. Su ısıtma bedava. İnternet Türkiye’ye göre biraz pahalı ancak hızlı. Du ve etisalat gibi firmalar var. Telefon hattı alabilmek için kimliğinizin gelmesini bekliyorlar. Telefon faturası da Türkiye’ye göre bir miktar daha pahalı ama uluslararası sınırsız konuşma hakları genellikle aldığınız paketlerin içinde oluyor. Mobil internete çok fazla para harcamanıza gerek yok çünkü ücretsiz wifi çok yaygın. Takside bile ücretsiz wifi kullanabiliyorsunuz. Tüm faturaları online ödeyebiliyorsunuz. Banka işlemlerinden bazıları için banka personeli bazen size whatsapp’tan yazabiliyor ya da direkt iş yerinize gelebiliyor. Çoğu banka yüksek limitli kredi kartı da veriyor. En güzel taraflarından biri de kredi kartını kullanırsanız yılda bir yüksek miktar geri ödeme alıyorsunuz.
Araçlar ve toplu taşıma
Dubai’de Türkiyeyle karşılaştırılırsa çok makul fiyatlara çok güzel arabalar alınabiliyor. Trafikteki neredeyse tüm arabalar yeni model ve yarısı suv. Bazı insanlar başka ülkede denk gelmez diyerek çok lüks arabalar alıyor. Sadece zenginler değil ortalama işçiler de ikinci el çok lüks araçlar alabiliyor ancak araç arızalanırsa onarımına, parçasına çok para vermeyelim hesabı yapanlar çoğunlukta. Piyasadakilerin çoğu galerici. Çoğu araba sigortası, kredi, plaka, muayeneden arabanın temizliğine kadar her şeyiyle ilgilenip anahtar teslim yapıyor. Araç kaskosu ayrı değil. Sadece sigorta ödüyorsunuz yıllık ve Türkiyeyle tl cinsine çevirirseniz sigorta artı kaskoyla aynı fiyata geliyor sigorta ücreti. Araç kredisi için üç aylık aktif banka hesabı ve maaş miktarına bakıyorlar. Trafik kurumu Rta adında bir kurum. Tüm araç satışlarından önce muayene şartı konuluyor ve en ufak sorunda arabayı satamıyorsunuz. Muayeneyi her sene yenilemeniz gerekiyor. Araç alırken ehliyet göstermeniz gerekiyor. Türkiye’den yeni tip ehliyetinizin varsa 850dirhem karşılığında bir gün içinde Dubai ehliyeti alabiliyorsunuz. Ehliyeti iki senede bir yenilemek gerekiyor. Yol ücretleri için salik isminde bir etiket almak gerekiyor. Ancak her yer için ücretsiz yol alternatifi var. Park ücretleri 2 dirhem saatlik. Yalnız park ettikten hemen sonra ödemek gerekiyor yoksa hemen ceza kesiyorlar. Trafik cezaları çok caydırıcı. Her yerde kamera var. Hız cezası en çok gelenlerden ve binlerce dirhem ceza kesiliyor pek çok sürücüye. Ufak tefek sinyaldir, şerit ihlalidir minimum 400dirhem ceza gelebiliyor. Okul otobüslerinin stop levhaları açıkken sollamanın cezası 1000 dirhem. Kırmızı ışıkta geçmenin cezası binlerce dirhem artı bir ay aracın trafikten men edilmesi. Alkollü araç kullanmanın cezası bir ay hapis cezası ve sınır dışı edilme. Araç servis ücretleri ve benzin ücretleri Türkiye’ye göre gayet makul.
Onun dışında araba kiralama ve taksi Türkiye’ye göre makul fiyatlı. Oturum alana kadar pasaportunuzla araç kullanabiliyorsunuz. Ancak kimlik kartınız geldiğinde ehliyetinizi çevirmeniz gerekiyor. Taksi uygulamaları çok iyi. Careem isimli bir uygulama var. Taksiyi ayağınıza kadar çağırabiliyorsunuz. Taksilerde kart geçiyor. Ayrca direkt careem uygulaması üzerinden de online ödeme yapabiliyorsunuz. Pek çok yere otobüs mevcut. Kırmızı ve yeşil olmak üzere iki tane metro hattı ve palm’e monorail var. Ancak palm’e monorail biraz pahalıymış onu kullanmadım. Palm’e araçla giriş ücretsiz. Ulaşım için nol kart almanız gerekiyor. Bunlardan silver karta yükleme yapabiliyorsunuz. Silver kartı kişiselleştirebiliyorsunuz. Bana bankam direkt gönderdiği için yapmadık ama galiba metro istasyonlarından başvuruyorsunuz onlar da adresinize gönderiyorlar. Kendi kişisel nol kartınızla internetten yükleme yapabiliyorsunuz. İyi tarafı belli bir miktar kullanıma yine geri ödeme alabiliyorsunuz. Metrolarda ilk vagon vip vagon. Silverın bir de daha pahalı olan goldu var. Onu alırsanız o vagonda seyahat edebiliyorsunuz. Son birkaç vagon pembe vagon. Bu vagonlara sadece kadın ve çocuklar girebiliyor. Diğer vagonlara erkek kadın karışık binebiliyor. Açıkçası ben metro kalabalıkken pembeyi kullandım çünkü çok kalabalık olmuyor. Otobüslerde böyle bir ayrım yok. Otobüsleri canlı gösteren, güzergahları gösteren uygulamalar var.
Şeriat kuralları
Hazır şeriate biraz girmişken bahsedeyim. Devlet dairelerine erkeklerin kısa şortla girmesi yasak. Ben zaten kısa şort giymediğim için kimse durdurup giyimime karışmadı. Türkiye’de nasıl giyiniyorsam öyle giyiniyorum kimse karışmıyor. Devlet dairelerinde kadınsan öncelik veriyorlar. Kadınlar için ayrı bekleme alanı var ancak isterseniz kadın erkek karışık yerlerde bekleyebiliyorsunuz. Kısaca şöyle özetleyeyim. Eğer erkekseniz kadınlara özel ayrılmış yerlere girmemeniz, dikkat etmeniz gerekirken kadınlar istedikleri gibi her yere girebiliyor. Devlet dairelerinin çoğunluğunda çocuk oynama alanları var. Dediğim gibi Türkiye’de kadın olarak nasıl yaşıyorsanız öyle yaşayabiliyorsunuz. Sahilde mayo, bikini giyenler var. Her ne kadar şikayet edebiliyorlar diye duysam da alışveriş merkezlerinde aşırı kısa şort, etek ya da açık kıyafet giyen epey insana denk geldim. Ben zaten Türkiye’de de aşırı açık giyinmediğim için dediğim gibi Türkiye’de nasıl giyiniyorsam öyle giyiniyorum (türbanlı değilim). Giyim demişken Dubai’de terlik çok yaygın. Devlet memurlarına kadar terlik giyebiliyorlar. Ramazanda iftar öncesi herkesin ortasında yemek yemek hoş karşılanmıyor. Cezası var mı bilmiyorum. Restorantlar açık oluyor. Geçen seneye kadar restorantlara iftara kadar perde çekiliyormuş ancak bu seneden itibaren o zorunluluğu kaldırmışlar. Ramazanda bazı saatlerde park ücretsiz oluyor. Resmi bayramlar ve cumaları park ücretsiz. Cuma ve cumartesi haftasonları. Bugünler devlet kurumları kapalı oluyor. Özel kuruluşların çoğu sadece cumaları kapatıyor. Devlet kurumlarının paydosu öğleden sonra 4 ya da 3 olabiliyor buna karşılık çoğu, sabah 7buçuk gibi iş başı yapmış oluyor. Dikkat etmek lazım. Şehir 7-24 canlı. Avrupa gibi akşam 5’te her yer kapanmıyor. Ramazanları günde 2 saat az çalışılıyor. İşvereniniz öğle aranızı kırpabiliyor. Bu durumda 3saat az çalışıyorsunuz günlük ve yine aynı maaşı alıyorsunuz. Marketlerde alkol satışı yasak. Otel ve barlarda alkol kullanabiliyorsunuz. Birçok otel ve bar var. Bunların belli günler belli saatler arasında happy hours’ları oluyor. Daha ucuza içebiliyorsunuz. Hatta bir miktar ödeyip belli bir saat aralığında sınırsız da içebiliyorsunuz. Bazı restorantlar alkollü. Alkol satan belli yerler var. Alkol satan dükkanlarla bayan güzellik salonlarının camlarını dışarıdan görünmeyecek şekilde reklamlarla kaplıyorlar. Geçen seneye kadar bu marketlerden alkol satın almak için alkol lisansı almak gerekiyormuş. Bunun için oturumla başvurmak gerekiyormuş. Maaşın 3-4binden fazla olması koşulu varmış. Bir de tabii müslüman olmama koşulu varmış bizim orijinal kimliklerimizde müslüman yazdığı için kabul ediyorlar mıydı bilmiyorum. Geçen sene yeni bir düzenlemeyle pek çok alkol marketinde alkol satışı için alkol lisansı zorunluluğunu kaldırdılar. Bu maalesef Dubai’deki marketler için geçerli değil. Ayrıca Dubai’dekiler biraz daha pahalıya satıyorlarmış. Diğer şehirler yarım saat 45dakika uzaklıklarda. Buradaki alkol marketlerinde çeşitlilik fazla ve alkol avrupadaki kadar ucuz. Ancak bu marketler çok çok kalabalık oluyor. Park yeri bulmak sıkıntı. Elektronik sigara yaygın. Ayrı bir nargile kültürü var ve nargile kafeler yaygın. Bakkalara kadar ucuzundan nargile malzemeleri satılıyor. Her evde nargile tüttürülüyor diyebilirim. Sigara Türkiye’ye göre ucuz. Kimse namaz kılmanız, cumaya gitmeniz, oruç tutmanız için zorlamıyor. Dinde zorlama yoktur anlayışına sahipler. Özel haç izni veriyorlar yıllık izinden ayrı olarak.
Gıda ve diğer harcamalar
Marketlerde, restorantlarda inanılmaz bir çeşitlilik ve çok kültürlük var. Dışarıda yemek Türkiye’deki kadar pahalıya gelebiliyor ancak çok çok ucuza hint lokantaları da çok yaygın. Çin ya da asyanın başka yerlerinden ticaret merkezleri var. Bu geniş alışveriş merkezlerinde aklınıza gelebilecek ev eşyası, mutfak robotu, ambalajlı yiyecek, oyuncak, giyim, hediyelik eşya, ufak elektronik, temizlik malzemeleri var ve her şey ortalama 10dirhem. Bizdeki bir milyoncu gibi ama ürünleri çok geniş. Pek çok şey de sağlam çıkıyor. Yani bu yerleri kullanacak olursanız hemen hemen her şey Türkiye’den ucuza geliyor. Meyve sebze Türk lirasıyla Türkiye’dekinin iki katıyken et Türkiye’dekiyle aynı fiyata geliyor. Kiralar da Türk lirasıyla Türkiye’dekinin iki katından başlıyor diyebilirim. Ancak maaşınız en az yine Türk lirasıyla Türkiye’dekinin dört katı oluyor bu durumda Türkiye’deki kadar zorlanılmıyor. Nüfusun en fazla yüzde yirmisi yerli. Onun dışında bolca hintli, filipinli, pakistanlı ve başka arap toplulukları var. Doğu avrupalı, italyan, portekiz, alman, ingiliz de bolca var. İngilizce ve arapça resmi diller. İşe girmek için arapça bilmek bazı yerlerde avantajken hemen hemen hiçbir yerde zorunlu değil. Ana diliniz arapçaysa bile pek çok yerde iyi derecede ingilizce bilmek zorunlu. Bir yerde işinizi yaptırmak istiyorsanız arapça konuşuyor ama ingilizce bilmiyorsanız tercüman bulmanız gerekebiliyor. Onun dışında en çok konuşulan diller hintçe, filipince ve urduca.
Eğitim
Dubai’de eğitim ücretli. Zorunlu eğitim 6 yaşta başlıyor. Devlet okulları ve özel okullar var. Devlet okulları özel okullara göre epey ucuza geliyor. Devlet okulları arapça. Özel okulların çoğunluğu uluslararası okul olarak geçiyor. Bu okullarda eğitim dili tamamen ingilizce. Özel uluslarası okullar genel olarak ingiliz ve amerikan müfredatlı okullar olmak üzere ikiye ayrılıyor. Her ikisinde de ilkokuldan önce iki sene anaokulu var. Ancak ingiliz müfredatı 3 yaşında başlarken anaokuluna, amerikan 4 yaşında başlatıyor. Çoğu özel okul dönem başlamadan aylar önceden kontejyanını dolduruyor o yüzden önceden harekete geçmek lazım. İngiliz müfredatında 3 yaş gibi erken bir yaşta okuma yazma öğretmeye başlıyorlar. Bu yaşlardan da önce bebeklik döneminden itibaren kreş bulmak mümkün. Onların da çoğunda ingilizce konuşuluyor.
Eğlence ve diğerleri
Türkiye’deki gibi cobone, grupanya gibi indirimli yiyecek içecek, eğlence bulabileceğiniz siteler var. Sınırsız yemek gibi bir kültür var. Belli saatler arası sınırsız yiyebiliyorsunuz belli bir ödeme yapıp. Çocuklar için epey atraksiyon mevcut. Metrolar kapalı, güvenli. Geçişlerde çocuklar için özel alan var. Çocuklu aileler ve hamileler için özel ayrılmış park yerleri var. Tema parklarına yıllık pass satın alıp bir yıl içinde dilediğinizce girebiliyorsunuz eğer oturumunuz varsa. Hele ki yazları 3 aylık pass biletleri inanılmaz bir indirime giriyor. Entertainer diye bir uygulama var. Yıllık 400 dirhem gibi bir ücretle pek çok atraksiyona yüzde elli indirim alabiliyorsunuz. Telekomda etisalat kullanıyorsanız faturanızı ödedikçe smile puanı veriyor. Onun üzerinden indirim kazanabiliyorsunuz. Bankanıza özel indirimler verilebiliyor. Elektronik Türkiye’ye göre oldukça makul. Elektronik alışverişlerinizde çeşitli yerlere indirim kuponu verebiliyorlar. Pek çok zincir marketin puan toplama uygulamaları var. Alışveriş yaptıkça para birikiyor. Vitamin vs satan zincir eczanelerde çoğunlukla bir alana bir bedava ya da iki alana bir bedava kampanyası oluyor.