Çocukta Konuşma Gecikmesi
Son dönem çocuklarda artan geç konuşma konusunun abartıldığını düşünüyorum. Herkeste bir çocuğum genç konuşacak diyerek paniklemeler, çocuğu terapistlere, doktorlara götürmeler… Bunun hem biraz sebeplerine ineceğim hem de böyle bir durumla karşı karşıya kalırsanız neler yapabileceğinizden bahsedeceğim.
Neden son dönemlerde artan konuşma gecikmesi?
Bununla ilgili çok spekülasyon var. Artan iş yükleri ve yoğun hayat temposu yüzünden ebeveynlerin çocuklarıyla yeterince ilgilenememesi diyen var. Ama şöyle bir fark var. Şimdi çoğu ebeveyn bir şekilde çocuğuna vakit ayırıp çocuğuyla eğitici aktiviteler yapıp, kaliteli vakit geçirmeye çalışıyor. Eskiden öyle bir şey yoktu ki. Çocuk kendi haline bırakılırdı. Köy hayatı yaşayanlar farklıdır ama şehirde de çok sosyal değildik ne aile ne başka çocukla muhataptık. Sokağa çıkardık diğer çocuklarla iletişimimiz vardı da. Şimdi de çoğu ebeveyn çocuğunu parklara götürüyor. Tek farkı önceden biz ebeveynsiz sokağa çıkardık. Şimdi tek başlarına bırakmıyoruz.
Ben eskiyle şimdiki arasındaki farkı biraz eğitime bağlıyorum. Şimdi internetten doğru yanlış bir şeyler öğrenen aile çocuğundan çok şey bekliyor. Konuşma terapisini bilmem ama bana 12aylıkken “bu çocuk neden yürümüyor” diye getirilen çok oldu. Halbuki 18 aya kadar yürümeme normal sayılır. İnternetten duyduklarıyla ebeveynler daha bir panikliyor. Halbuki önceden internet yoktu. Aileler çocuk neyi ne zaman yapar bilmiyor, çocuğu kendi haline bırakıyordu. Belki biz de geç konuştuk ama bilen yok. Bir de önceden konuşma terapisi yoktu. Şimdi çocukta ufak bir aksama olsa çocuğu terapiye götürmek zorunda hissediyor ebeveynler kendini. Ne olursa olsun çocukta konuşma geliştirilebilir o yüzden konuşma terapisine götürülebilinir. Ancak bu terapi devlet tarafından karşılanmıyor ve aile bütçesine çok fazla yük oluyor. Çocuğun verildiği kreşler de çocuk master tezi yazacak seviyede değilse bir kusur buluyor ve size sayıyor da sayıyor mümkün olduğunca masraf çıkarmaya çalışıyor. Eskiden bu kadar para tuzağı yoktu. İnsanlar masraf yaratacak bu kadar bahane bulamıyordu.
Çoğunluk çocuğun çok fazla ekranla haşır neşir olması demiş. Ama biz de sabahtan akşama televizyonun başındaydık. Ne farkı var? Yalnız ben şöyle bir fark buldum. Bizim izlediğimiz şeylerin tamamı Türkçeydi. Şimdi bakıyorum da çocukların Youtube’dan izledikleri videoların yarısı ingilizce. Bu bir dil karmaşası yaratıyor olabilir. Burada da çocuklar çok geç konuşuyor. Garip bir şekilde konuşmaya başladıklarında ana dillerinde değil ingilizce konuşmaya başlıyorlar. Sonra ana dilleri ingilizcelerine göre zayıf kalıyor. Bu durum ilerde ingilizce öğrenme konusunda avantaj yaratır mı bilmiyorum.
Ne yapılabilir?
Öncelikle çocuk tamamen suskunsa bir uzmana danışılmalı. Çocuğun dil gelişimi 1-2 yaş arası artmaya başlıyor. Öncesinde de mutlaka bir şeyler yapılabilir ama 1’den önce kaba motora daha çok odaklanılıp 1’den sonra biraz daha dil gelişimine yönelik aktiviteler yapılabilir. Bunun için çocuğa şarkılar söylenilebilir, masallar, hikayeler okunabilir. Fakat benim yaptığım bir hata bunları hepsini ingilizce yapmam oldu. Çünkü ev içinde başka dil konuşurken çocuğa farklı dil konuşmak dil kargaşası yaratıyor. Kimisi aynı anda iki dil verilebilir derken Adem Güneş gibi uzmanlar ilk iki yıl sadece ana dille muhatap olmasını öneriyor. Montessori’ye göre çocuğun gerçek dil aktiviteleri 2 yaşında başlıyor. 2’den öncekiler daha çok bilinçsiz ses yansımaları ve taklitleri oluyor. Gerçi çocuktan çocuğa fark da var. 2’den önce bayağı konuşan çocuk da varmış. İnternette her yerde bulabileceğiniz gelişim tablolarına göre çocuk iki yaşında 2 kelimeli cümleler kurabiliyor. Ancak burada şöyle bir şey öğrendim. 2 yaşında çocuğun pek çok sessiz harfi çıkaramaması normal olarak karşılanıyor. Seslileri çıkarmak daha kolay tabii. Bu durumda çocuk net olarak anlaşılmayabilir. 2’den sonra aslında 2 yaş sendromu ve 3 yaş sendromu yüzünden işler biraz daha zorlaşıyor. Mesela benimki benim yarattığım dil kargaşasından sonra kendi dilini yaratmıştı ve ondan vazgeçirmek için bu sendromlarla mücadele etmek zorunda kaldık. 3 yaşında da hala l, h harflerini çıkaramaması normal karşılanıyor. R harfi içinse 5 ve 6 yaş işaret ediliyor. Ancak 3’ten sonra pek çok sessizin çıkmasıyla konuşma çok daha anlaşılır hale geliyor.
Çocukta bir konuşma gecikmesi varsa mutlaka en azından bir kere konuşma terapistine gitmek gerekiyor. Fonoloji bozukluğu, artikülasyon bozukluğu, afazi gibi pek çok durum var ve terapist tarafından bunun belirlenmesi önemli. Ancak konuşma terapisinin her yerde kursları verilmeye başlanıldı ve konuşma terapistiyim diye geçinen bir sürü insan var. Benim tavsiyem bölüm mezunu birini seçin.
Eğer telaffuzda sorun varsa çocuğunuzla kendiniz çalışabilirsiniz. Terapist de tutabilirsiniz elbette ama herhalükarda evde çocuğunuzla beraber çalışarak desteklerseniz daha iyi olur. Bunun için harfleri ayrı ayrı çalışabilirsiniz. Önce seslilerden başlayabilirsiniz. Sessizlere geçtiğinizde üstteki yaşa göre çıkması gereken sessizlere dikkat edin. B ve d gibi basit sessizlerden başlanılabilir. Sert sessizlerden önce yumuşak sessizlerden başlayın. Sesleri hayvan ya da taşıt seslerine benzeterek çalışmanızı eğlenceli hale getirebilirsiniz. Harfleri çıkarırken çocuğunuzun ağzınızı görmesi önemli. Ağzı doğru hareket ettirerek telaffuz sorunu giderilebilir. Bunu çocuğa kendi üzerinizden göstererek ayna nöronlar aracılığıyla öğretebilirsiniz. Kendiniz de harfleri çıkarırken aynada kendi ağız hareketlerinize bakın. Ağzınızı soktuğunuz pozisyonu çocuğunuza çalıştırabilirsiniz. Kelime çıkarırken zor gelirse kelimenin hecelerine odaklanabilirsiniz. Genellikle ilk hece çıkarsa ötekiler daha rahat çıkıyor. Önce tek heceli sonra iki heceli kelimelere geçmek mantıklı olabilir. Zamanla heceleri arttırabilirsiniz.
Daha önce de yazmıştım. Konuşma bozukluklarıyla ilgili Mikado yayınları var. Oradan pek çok kaynak edinebilirsiniz. Fonoloji bozuklukları kitabında her harfi ayrı ayrı ele almış. Kolaydan zora giden kelime grupları var. Çocuğun hiçbir sorunu yoksa dahi konuşmayı geliştirmek adına kullanılabilir. Mikado yayınlarının Nerede?, Neyle?, Nesi var? Serisini çocuğum çok beğendi. Konuşma aktivitesinin yanı sıra güzel bir eğitici oyun. Buradaki küçük kartları çocuğa anlattırmaya çalışabilir kendiniz anlatırken yüklemlere odaklanabilirsiniz.
Hangi yaşta hangi seslerin çıktığını anlatan güzel bir site: http://www.zelaldilvekonusma.com/artikulasyon-sesletim-ve-fonolojik-sesbilgisel-bozukluk
Çocuğunuzu çift dilli yetiştirmek istiyorsanız daha fazla ses için :
http://mommyspeechtherapy.com/?p=754