Kültürümüz ve Modern Eğitim

Şu an uygulanan eğitim yöntemlerinin kökeni çok eski yıllara kadar uzanıyor. Elbette çoğu alanda olduğu gibi eğitimde de modernleşmeye gidildi. İyi bir eğitim gören neslin yetiştiği ülkelerin kalkınma düzeyleri ortada. Benim altını çizmek istediğim noktalar daha çok aile içindeki eğitim. Bir tarafta modern eğitim görüşü var, diğer tarafta alışılagelmiş eğitim metotları. Aslında ben biraz toplumda izole yaşıyorum ama yine de denk geldikçe modern eğitim metotlarının kültürümüzde uygulanma zorluklarını yazacağım.

Çocuğun etrafı kirletme olasılığına karşı her hareketi kısıtlanır: Çocuğun etrafı kirletmesi de değil kirletme olasılığı vardır. O yüzden her hareketi kısıtlanır, her şeyi engellenir. Halbuki çocuk hareketle ve keşifle vardır. O şekilde var olur, o şekilde zekası gelişir. O yüzden özellikle yaşamın ilk yıllarında iç güdüleriyle hareket eden çocuk tehlikeli durumlar harici mümkün olduğunca kısıtlanmamalı ve hareketlerine engel olunmamalıdır. Bu durumda ebeveynlere biraz daha iş çıkıyor gibi görünmektedir. Halbuki sürekli gelişimi engellenen çocuk ebeveyn tarafından sindirilene kadar hırçınlaşır, ağlar aslında ebeveynlere yine iş çıkar. Sindirilen çocuk da hareketsizleşir, psikolojisi zedelenir ve büyüdüğünde ebeveynlere yardım edeceğine pasif kalır, kendine yetemez. Yani kısa vadede işiniz birazcık azalıyor gibi görünse de uzun vadede size daha çok iş çıkar. Bırakın eşyalar kirlensin, kırılsın. Madde dünyası evlatlarınızdan daha önemli değil. Maddeler zaten zamanla eskir. Halbuki evladınız eskise bile eskime hızı sizinkini geçmeyecektir. Önemli olan size emanet edilen bireyi en iyi şekilde yetiştirip topluma kazandırmaktır. Ayrıca biraz sonra bahsedeceğim üzere etrafı toplama ve temizleme konusunda çocuğunuz gönüllü olacaktır. Belki 2, 3 yaş gibi erken dönemde dahi dağınıklığını toplayıp temizleyecek duruma gelebilir.

Çocuğa iş yaptırılmaz, sorumluluk verilmez: Üstteki madde gibi bu kanı da biraz üşengeçlikten kaynaklanıyor. Çocuğa iş yaptırmak aslında daha zordur çünkü iş yaparken bir taraftan çocuğu yönlendirmek ve göz kulak olmak gerekir. Sanılanın aksine çocuğa ne kadar erken sorumluluk verilmeye başlanırsa o kadar yetişir. Bizim toplumumuzda çocuk işi değil ya da erkek işi değil tarzı düşünceler var. Hemen hemen her şey kadın işidir bizde. Çoğu modern eğitim metodu 2 yaşından itibaren çocuğa sorumluluk verilmesi gerektiğini söylüyor. Çocuğa çocuk yaşta sorumluluk vermeyip ergen yaşta vahiy gelmesini bekleyip bir anda bütün işleri becermesini beklemek saçma da olsa kültürümüzde yaygın yapılan bir hata. Bu, aslında çocuğu zorlama da değil. Çocuk zaten bir şeyler başardıkça mutlu oluyor ve evde ne gördüyse taklit ediyor. O yüzden ebeveynlerin yaptığı işlere mutlaka katılmak istiyor zaten. Montessori’ye göre en iyi kaba ve ince motor gelişim pratik yaşam dediğimiz günlük yaşam aktiviteleriyle veriliyor.

Erkek çocuğuna temizlik yaptırılmaz: Montessori’ye göre erkek kız ayrım yapmadan çocuğun boyutundaki temizlik malzemeleri verilmeli. Zaten çocuğa temizlik yaptırmaya hiç gerek yok. Temizlik malzemelerini bir kenara koyduğunuzda ve sizi temizlik yaparken gördüğünde o kendiliğinden temizlik yapmaya başlıyor. O kadar ufak tefek hareketlerinizi bile taklit ediyor ki şaşarsınız. Erkek kız ayrımı çok yanlış. Artık kadınlar da çoğunlukla çalışıyor. İşsizlik ise erkeği de vurabiliyor kadını da. Önceki yazımda da bahsettim. Hadi kadın çalışmıyorsa bir yere kadar ama bizim toplumumuzda kadın erkekten daha fazla bile çalışsa ev işi kadından bekleniyor. Bence çok büyük adaletsizlik ve erkeği bir çeşit özürlü yerine koymak gibi bir şey. O yüzden geleceği açısından ve sorumlu ve kendine yeten bir birey olması açısından erkek kız çocuk ayrımı yapılmamalı.

Evde bütün işi kadın yapar: Bunun çocuk yetiştirmeyle alakası yok gibi görünse de bence evin bir köşesinde hiç ayağa bile kalkmadan oturan ya da yatan baba modeli ister istemez çocuk gözünde pasif kalır. Çocuğun tüm hayatı harekettir ve evde kim hareket ederse onu örnek alır ve onun peşine takılır. Aktif ve yeterli bir baba imajı çocuk için doğru örnek teşkil eder. Ayrıca bu sağlık açısından da dikkat edilmesi gereken bir mevzu. Erkek gerçekten çok fazla ve aktif çalışıyorsa dinlenmekte haklı olabilir ama toplumun yozlaşmış görüşleri yüzünden erkek işsiz bile olsa ev işi yapmaz görüşü hakim. Bu da obezite diyabet gibi hastalıkların artmasına sebep oluyor.

Evde organik ürünler yapmak gereksizdir hazır satılanlar daha sağlıklıdır: Yani artık bu fikrin çoğunluk gözünde aşılmış olduğunu düşünsem de ciddi ciddi bu fikirde olanlar olduğunu fark ettim. Elbette ki ürünler ne kadar işlenirse o kadar doğallığını kaybediyor ve sağlıksız oluyor. Yediğimiz peynirin, tereyağının hatta etin bile ne olduğu belli değil. Kimine göre pahalı ürün kalitelidir anlayışı hakim olsa da gerçekte en fazla reklamı yapılan ve bu yüzden talebi fazla ürünün fiyatı artıyor. Bu da yanılgıya sebep oluyor. Her şeyi evde yapmak mümkün olmasa da denenebilir. Ayrıca çocuğun sütün nasıl peynir olduğunu aşamalarıyla görmesi bilgisini arttıracaktır. Modern eğitim metotlarına göre ekmeğin mayalanması ve pişirilmesi bir çeşit ilk kimya dersine benzer. Şunu unutmamak gerek zamanın bize kolaylık getirdi ama daha sağlıklı bir hayat sunmadı.

Kumaş bezler sağlıksızdır en fazla reklamı dönen hazır bez markası sağlıklıdır: Bu tarz görüşler aldığımız eğitimin ne kadar bilimsellikten uzak olduğunun göstergesi. Çok küçük bir çocukken her şeyi gördüklerimden ibaret sanırdım. Sadece reklamlarda dönenler var sanırdım. Sonra araştırmayı öğrendim. Ama bizim toplumumuzda araştırmaya üşeniyoruz bence. Organik olmayan hazır bezler kısırlıktan obeziteye pek çok hastalığa neden oluyor. Üst tabakası sentetik materyal ve orta tabakasında sıvıyı hapseden kimyasallar nemli ortamda çocuğunuzla yedi yirmi dört temas halinde. Kumaş bezlerin sağlıksız olduğunu savunanlar işin garibi organik bez de kullanmıyor. Hadi itiraf edelim. Sağlıksız değil de uğraştırıcı o kadar uğraşmaya eriniyorum diyin. Keşke insanlara bir şey gibi görünmek için harcadığımız vakti gerçekten kendimizi geliştirmek için harcasaydık. Hazır bezlerin zararlarıyla ilgili ayrıntılı yazıyı burada yazmıştım. Kumaş bezler doğru kullanılırsa organik hazır bezlere göre avantajları, çocuğun erken tuvalet eğitimi alması ve dış katmanın dahi organik olmasıdır.

Doğal materyallerden oyuncak olmaz hazır oyuncak markaları daha iyidir: Aksine insan ve doğa bir bütündür. Çocuğa ne kadar doğal materyal verirsek o kadar mutlu, uyumlu ve zeki olur. Modern eğitim metotlarında erken biyoloji eğitiminde bitki, hayvan isimleri ve doğayla ilgili mümkün olduğu kadar bilgi verilir. Bir tepsi kumun bile çocuğun zekasını arttırdığı bilinmektedir. Bu fikrin aksine hazır oyuncaklardan zeka gelişimine yönelik olmayan pek çok alternatif mevcuttur. Hazır oyuncak sektörü çocuğun ihtiyacına değil satın alma gücü yetişkinde olduğu için yetişkinin gözünü boyamaya yönelir.

Pek çok eğitici aktivite için çocuğun yaşı küçüktür: Böyle ezbere çok konuşmamak gerek bence. Herhangi bir şey söyleyince bunun için çocuk küçük deniliyor. Duyu girdisi sağlayan pek çok şey ne kadar erken tanıştırılırsa o kadar iyi aslında. Ayrıca çocuğa yaşından çok büyük olmayacak şekilde bazı materyaller erken verilip tepkisine bakılabilir. Eğer yapabiliyorsa neden olmasın. Yani etkinliğin ya da oyuncağın zamanı çocuğun yaşına değil gelişimine bağlı olarak değişebilir.

Biz de çocuk yetiştirdik ya da yetiştik modern bilmem ne de neymiş? Normalde her gelen neslin bir öncekinden daha iyi olması beklenir. Toplumların gelişmişlik düzeyi ancak bu şekilde artabilir. O yüzden eğitim metotlarının da geliştirilmesi gerekir. Mutlaka ölmedik bir şekilde yetiştik ama kapasitemizin ne kadar üstüne çıkabildik? Pek çok ekole göre çocukluk travmalarımızın etkisini ömür boyu taşırız. Kekeleyen bir yetişkinin 0-3 yaş arası akıcı konuşamayan bir yetişkinin ise 3-6 yaş arası psikolojisinin yara aldığını söylüyor Montessori. Düşününce hangimiz engellenmedik, hangimizin psikoloji zarar görmedi. Çocuğun kırılganlığı söz konusu olduğunda hayat kargaşası içindeki yetişkin için tavırları dengede tutmak zor ama bu geçmiş eğitim yöntemlerinin de mutlak doğru olmadığını gösteriyor. Eğitim söz konusu olduğunda yenilik, bilimsellik ve araştırmaya açık olmalıyız. Doğru disiplin ve sağlıklı gelişim için dikkat etmemiz gereken iki önemli şey çocuğun aktif tutulması ve engellenmemesidir. Buna kültürümüz engel oluyorsa artık aşmamız gereken şeyler var demektir.