Phonics Eğitimi
Küçük yaşta İngilizce eğitimi ya da ikinci ana dil olarak İngilizce eğitimi, özellikle bu dönemde çocuklara büyük avantaj sağlıyor ve Phonics eğitimi okumayı öğrenmede onemli. Şu anda bile İngilizcenin akıcı ve ileri düzeyde olması, kişinin kariyerinde büyük etki yaratırken, gelecekte İngilizcenin iyi seviyede olmasının zorunlu; ancak üçüncü, dördüncü dillerin avantajlı olacağını öngörüyorum. Yani çocuklarımıza yapacağımız en güzel yatırımlardan biri de İngilizce eğitimi olacaktır.
Oğlumun İngiliz müfredatlı eğitiminde öğrendiğim şeylerden biri de phonics oldu. Yani aslında İngilizcede sight words (düzensiz kelimeler) harici, çoğu kelimenin bir okunuş kuralı varmış. Bize ezbere öğretildiği için bu gözden kaçmış.
Bu phonics eğitimi yaşlara göre fazlara ayrılıyor. Ben şu an İngiliz müfredatına aşina olduğum için sınıflara göre yazacağım. İngiliz müfredatında anasınıfı iki yıl sürüyor:
Faz 1 (Anasınıfı 1):
Faz 1 phonics eğitiminde okumadan çok dinlemeye önem veriliyor. Hayvan sesleri öğretilebiliyor. Bol bol şarkı söylenip, tekerlemelerle ses aşinalığı sağlanıyor. Ben mesela şu şarkıyı çok sevmiştim ve tekrar tekrar dinliyorduk burada. Onun dışında, kelimelerin ilk harfini çocuğun algılayabilmesi için “I spy game” tarzı oyunlar var. Bu oyunlarda çocuk çevresine bakıp mesela “b” ile başlayan nesneleri buluyor. Ya da renkleri seçebiliyor. Bu evde olabileceği gibi manavda, markette de yapılarak çeşitlendirilebilir.
Bir taraftan yazma ön çalışmaları başlar. Kalem tutma geliştirilir ve çizgi, daire çizme çalışmaları yapılır.
Faz 2 (Anasınıfı 2):
Bu aşama phonics eğitiminde sesler tanıtılmaya başlanıyor. İlk tanıtılan sesler: s-a-t-p-i-n.
Yalnız burada sesler Türkçedeki gibi “se” ya da İngilizce alfabesinde söylendiği gibi “es” şeklinde değil, tek ses “s” olarak öğretiliyor. Bu altı harften sesli olanlar da kısa ses haliyle yani “a” ve “i” şeklinde öğretiliyor (short vowel). Aslında Türkçede de okunduğu gibi öğretiliyor. İngilizce alfabede okutulan “ey (a)” ve “ay (i)” sesleri, bu sesli harflerin uzun hali olarak geçiyor (long vowel). Ancak burada aslında ‘a’ harfinin kısa hâli, ‘a’ ile ‘e’ arası bir harf. Bazen ‘a’ ve ‘e’ de karıştığı için, sanırım aynı ses Türkçede olmadığı için, ‘e’yi de ‘elephant’ın e’si’ diyerek ayırıyordum.
Sonraki harfler: m-d-o-c-k-e-u-r-h-b-f-l
Burada Türkçeden farklı okunuşu olan harfler: “u” ve “c” harfi. Bu harf “u” değil, “a” gibi okunuyor. “C” harfi ise “k” olarak okunuyor. “O” harfi de “o” ile “a” arası bir ses gibi çıkıyor.
Burada “a” harfi ve “u” harfini ayırmak için “apple’ın a’sı” ya da “umbrella’nın a’sı” şeklinde öğrettim.
“C” ve “k” harfinin okunuşu da aynı. Bunda da “yuvarlak k (c)” ve “dik k (k)” diye öğrettim.
Sesler bittikten sonra bunları karıştırmayı öğreniyorlar (blending). Bunlar CV ve CVC kelimeler oluyor. Yani iki harfli kelimeler ve sessiz-sesli-sessizden oluşan üç harfli kelimeler (consonant-vowel-consonant). Benim tavsiyem iki harfli kelimelerden başlamak. Tabii burada çocuk yavaş yavaş okumaya geçiyor. Heceleyerek okumaya başlamak daha iyi olacaktır.
Yazmaya da ben kum tepsisinde başlattım. Tepsiye tuz da dökebilirsiniz.
Sonra bu linkte bahsettiğim yazı setini aldım. Burada yazılar girintili olduğu için çocuk için kolay olacaktır. Sonra yine üzerinden geçmeli, ardından kademeli olarak serbest yazıya geçen okulun verdiği kitapları yaptık. Yazma pratiği bundan sonra gelişerek devam etti.
Faz 3 (1. Sınıf):
Bu sene kalan diğer harfler olan: j, v, w, x, y, z ve qu harfleri tanıtılıyor.
Sonra digraph ve trigraph denilen iki veya üç harfin yanyana geldiğinde farklı çıkan seslerine odaklanılıyor.
Bunlardan:
- sh → “ş”,
- ch → “ç”,
- th → peltek “t” ya da bazı kelimelerde “d”
- ee → uzun “i”,
- oo → uzun “u” şeklinde okunuyor.
İkili sesli gruplarda çoğunlukla ikinci sesli okunmuyor, ilk sesli uzun hale getirilerek okutuluyor (vowel group).
“Bossy R” ise bu aşamada tanıtılıyor. Bossy R önündeki seslinin okunuşunu değiştiriyor: ar, or, ur şeklinde okutuluyor.
Trigraph’lardan igh ise “ay” şeklinde okunuyor.
Sight word, yani hiçbir kurala uymadığı için ezberlenmesi gereken kelimelerin çoğu da bu dönemde tanıtılıyor.
Ben bunları oyunla yaptırdım. Sight word games adı altında pek çok oyun bulmak mümkün. Türkiye’de satılmıyorsa bile DIY yapılabilir.
Bizim oyunumuzda üstünde kelimelerin yazdığı sinekler vardı ve kelimeyi ilk bulan sineklikle sineklere vuruyordu. Bu oyunda kelimeler yaşlara göre dört faza ayrılmıştı. Bence çok işe yaradılar.
Sonra da çocuklara alfabenin okunuşu öğretiliyor. Burada da belki alfabe şarkılarıyla öğretilebilir.
Faz 4 ve Diğerleri (2. Sınıf):
Bu aşamada CVCC kelimelere yani dört harfli kelimelere geçiliyor. Burada belki çocuklar ikili sessiz harflerin olduğu kelimelere takılabilirler çünkü Türkçede bu tarz kelimeler pek yok.
Alfabenin okunuşu bir önceki fazdaydı. Alfabenin okunuşunda seslerin uzun halleri var. Daha önce long vowels olarak bahsetmiştim. Ayrıca:
- G mesela “c” gibi okunuyor,
- C “s” olarak okunuyor
- J de “c” olarak okunuyor.
Yani:
- A → ey
- E → uzun i
- I → ay
- O → uzun o
- U → yu
Y → kelime sonunda “i” olarak okunuyor.
“Magic E” kavramı da burada tanıtılıyor.
Bazı kelimelerin sonuna gelen e harfi okunmuyor ancak magic e, kendinden önce gelen harfleri değiştiriyor ve harfin uzun hale gelmesine sebep oluyor.
Yani sesliler uzun haliyle okunuyor (long vowels). Diğer bazı harfler de değişiyor:
Örneğin c → s, g → c gibi.
Bundan sonrası için daha fazla sight words ve daha kompleks kelimelerin okunmasına başlanılıyor.
Noktalama ve imla kuralları öğretiliyor.
Daha farklı phonics’ler öğretiliyor. Mesela:
- -tion ekinin “şın”,
- -ture ekinin “çır” şeklinde okunması gibi.
Sonrasında da okuma ve yazma pratiklerle geliştirilerek devam ediyor. Daha fazla yazım kuralı ve gramer, İngiliz müfredatlı eğitimde öğretilmeye devam ediliyor.
YouTube’da Alphablocks harika bir kaynak.
Onun dışında kullanabileceğiniz bazı eğitici kanallar: